My Home Town History

Persoalan tentang bila dan siapakah yang menamakan Daerah ini sebagai Tuaran sukar dipastikan.Yang jelas petempatan ini telah sedia wujud sebelum kedatangan penjajah daripada Barat dan demikian juga satu bentuk sistem pentadbiran yang bercirikan pentadbiran feudal Brunei telah lama wujud di Daerah ini berdasarkan kepada hakikat bahawa beberapa pembesar yang dilantik oleh Kerajaan Brunei daripada kalangan rakyat tempatan. Kewujudan nama Tuaran terbukti telah dikenali dan menggunakan nama sebutan kawasan ini dalam surat-surat rasmi pihak berkuasa British sebelum mereka menjejak kaki ke bumi Sabah. Satu surat yang membuktikan hakikat ini ialah surat Sir Stamford Raffles ketika beliau menjadi Gabenor British di Jawa pada tahun 1813. Raffles telah menulis kepada Setiausaha British di India untuk memohon kebenaran memasuki Borneo Utara dengan alasan bahawa adanya pelawaan daripada Sultan Brunei. Pelawaan oleh Kerajaan Brunei adalah didesak oleh masalah lanun yang berleluasa di kawasan Jawaran (Tuaran) dan kawasan Jampasoo (Tempasuk). Di dalam surat tersebut Raffles menulis seperti berikut:

nThe present Sultan of Borneo Proper (Brunei) is understood to be well disposed not given the encouragement of piratical enterprise, notwithstanding the shelter is accorded to pirates in almost every river in his domain,a number of petty states having arisen beyond the reach of his authority and control.The most prominent of these states are the states of Jawaran(Tuaran) and Jampasoo (Tempasuk) to the northward of Borneo Proper……………
nIt has been reported that Jawaran send about 50 prows (perahu) belonging to this states is estimated about 150 with from one to two hundred guns.The large prows armed with 10 feet long probably 12 and 18 paunders.Their crews consisting 80-200 men.The lanoons are the most considerable,formidable of these eastern pirates.There is little doubts that we the (East India Company)should be justified in the immediate destruction of these prows.”1

Persoalan mengapa Daerah ini di namakan Tuaran sukar dipastikan pertama kerana gelaran 'Tuaran atau Jawaran ' telah diketahui semenjak tahun 1813 dan semua teori yang diketengahkan oleh berbagai pihak melalui kajian di kebelakangan ini sukar dipercayai kerana mereka kebanyakannya teori yang tidak disokong oleh ketepatan masa dan fakta. Apa yang jelas ialah Daerah Tuaran disebut Tuaran bersempena dengan nama sungai Tuaran iaitu satu-satunya sungai yang amat penting di Daerah Tuaran. Sungai ini pula memang dikenali dengan nama Tuaran dan melalui kajian yang dibuat dikalangan semua penduduk kampung di sepanjang sungai Tuaran iaitu daripada Kg.Tudan Tuaran (satu kampung yang terletak di hulu sungai Tuaran) hinggalah ke Kg.Sahbandar iaitu kampung yang terletak di muara sungai Tuaran, jelas menunjukkan bahawa orang-orang yang telah lahir sebelum merdeka telah lama mengenali sungai ini sebagai sungai Tuaran. Dalam erti kata lainn nama sungai tersebut ialah Tuaran telah dikenali dengan nama tersebut sejak dahulu lagi.1[1]Semua fakta berhubung dengan surat Raffles in telah disebut oleh C.E.Wurtzburg di dalam bukunya bertajuk Raffles of the Eastern Isles, Hodder and Stoughton London,1954 halaman 300.